2023; een merkwaardig jaar
30 maart 2023

Catch ‘23

2023 is op zijn zachtst gezegd een merkwaardig jaar.

Een impressie uit een aantal recente gesprekken:

“Ik heb niet een MT om verantwoordingen te schrijven, maar om bezig te zijn met de inhoud”

“Aan incidenteel geld geen gebrek. Structureel wel.”

“Geld klotst tegen de plinten, maar er is niemand die het kan doen, en als er iemand is zijn het niet de juiste mensen.”

Of zoals iemand het samenvat: “Iedereen wordt gek. Onmogelijk om het geheel te overzien.”

Wat is er aan de hand?

We zijn in een overgangsfase beland waarin bureaucratie de uitvoering verdringt. Corona vergde snel en groot handelen. Het gelde vloeide rijkelijk. Dat was ook nodig. Voor micromanagement was er geen tijd. In die geest is het Nationaal Programma Onderwijs ook opgestart. Veel geld, weinig verantwoording. Daar kwamen nog allemaal incidentele geldstromen bij richting gemeenten en extra subsidiemogelijkheden vanuit de grote fondsen.

Nu is de mist enigszins opgetrokken en worden geldstromen (brede spuk in het kader van GALA) gebundeld en gaten gedicht in stelsels (zoals de SPUK’s voor openbare bibliotheken). Gemeenten krijgen een brede doeluitkering voor de uitvoering van energie en klimaatopgaven. Ze moeten wel komende maand een plan indienen. En o ja, voor de brede spuk moet het plan eind oktober klaar zijn. Dan te bedenken dat er meer dan 10 van deze specifieke uitkeringen lopen.

En dan is er ook nog zoiets als de transformatie van de zorg: gemeenten met hun sociaal domein en zorgpartijen vanuit hun medisch domein weten eind dit jaar hoe ze samen per regio aan de slag gaan om de zorg betaalbaar en uitvoerbaar te houden.

Boven de markt hangt ook nog eens het ‘ravijnjaar’: gemeenten vrezen dat 2026 een nogal katerig jaar wordt als het gaat om het gemeentefonds. Nu loopt het lekker: het CBS laat zien dat gemeenten op alle domeinen meer uitgeven. Maar ook dat gemeenten steeds afhankelijker worden van het Gemeentefonds. En het huidige kabinet heeft besloten niet over zijn graf te regeren. Waar gemeenten dus nu nog redelijk goed in de slappe was zitten, is het de vraag of een volgend kabinet van deze geldkraan afblijft. Eigenlijk is het geen vraag. Het is meer: hoe ingrijpend wordt het ravijnjaar?

Gemeenten creëren ook weer ravijntjes voor het maatschappelijk middenveld. Er is al jaren – soms meer dan 10 jaar – niet geïndexeerd. Organisaties hebben heel wat vingers in de dijk gestoken. Door het land heen begint zichtbaar te worden dat de dijken het niet meer houden. Geen sexy onderwerp: wel een erfenis van politiek opportunisme. Ooit betaal je de rekening.

Dus: waar een politieke partij net een monsterzege heeft behaald die af wil van modellen en systemen, waar we parlementaire onderzoeken en systeemfalen aan het verwerken zijn waarin gebrek aan vertrouwen en menselijke maat centraal staat, heeft elk beleid zijn eigen logica en dynamiek en komt dit samen in een onbewust georkestreerde kakafonie die 2023 heet. De verantwoordingslast van alle geldstroompjes is opgeteld per organisatie enorm, compensatie van gestegen kosten is er ten dele, waar deze stroompjes naar toe stromen is ongewis. Er is geen duidelijke visie of strategie over de transformatie van de zorg, de energietransitie, het woningentekort et cetera. Omdat niemand het overziet en ook gemeenten her en der capaciteit en strategisch vermogen te kort komen, dienen we onze plannen in met het hoognodige, richten we onze gefragmenteerde controle in en hopen we er het beste van.

Dit kan ook anders.

Als je positionering op orde hebt, je verbonden bent met de inwoners, een duurzame samenwerkingsrelaties hebt met partners en het lef hebt een helde, zeer compacte en begrijpelijke strategie te hebben voor je eigen mensen, dan zie je dat dit het jaar is van de ‘regelneef’ waarin jij niet hoeft te ‘doemdenken’.

En dat is waarvoor we elke dag opstaan bij The Alignment House en vol frisse moed en energie aan de slag gaan. Ook in verwarrende tijden zijn we toegewijd aan het opzetten van duurzame samenwerkingsrelaties met onze partners en hebben we een heldere en compacte strategie om onze klanten te ondersteunen in deze uitdagende tijden.

Wil je niets missen?

Ook interessant