De culturele sector staat in het hele land onder druk. Het huidige stelsel is aan het eind van zijn levenscyclus. In onze uitvoeringspraktijk zien we op alle fronten een verschuiving van stelsel naar ecosysteem. In Rotterdam hebben we onderzoek verricht over deze transitie, waarbij de directe aanleiding het uitwerken van een nieuw adviesmodel was.

Om tot een advies te komen, bleek al snel uit de gesprekken dat een veel dieper begrip nodig is van het cultureel ecosysteem in Rotterdam. Daarbij kan advies over de ontwikkeling in en van het culturele stelsel niet los worden gezien van de ontwikkelingen van het ecosysteem van de stad. Opvallend uit de gevoerde gesprekken is dat men het unaniem eens lijkt te zijn over het volgende: cultuur in Rotterdam moet gaan werken als een florerend ecosysteem. Het huidige, klassieke stelsel sluit niet meer aan op de behoeften van de stad en draagt niet bij aan een adequate werking van de sector. Van een oud systeem naar een nieuw (eco)systeem, zo luidt het devies. Er is, zo bleek in het veld, ook geen luide roep om advisering in de klassieke zin des woord, er is behoefte aan collectieve organisatiekracht dat leidt tot resultaten voor het collectief.

Voor het succesvol bouwen aan een florerend cultureel ecosysteem zoomt het rapport allereerst in op bestaande knelpunten. Er lijkt al lange tijd sprake van steeds dezelfde structurele knelpunten. Daar moet nu wat aan gedaan worden. Daarvoor is ook tijd en ruimte nodig. Daarin wordt elk knelpunt omgebogen naar de wenselijke situatie. Het resulteert in bouwstenen die kunnen worden benut in de transitie naar een cultureel ecosysteem, waarin ook het cultuuradvies een plek moet gaan krijgen.

Op de korte termijn, met oog op het aankomend cultuurplanproces, luidt het advies, kort samengevat, als volgt:

• Verleg de wissels waar mogelijk naar meer collectiviteit in de komende cultuurplancyclus
• Kom binnen 2 jaar met een integraal herontwerp van de cultuurplancyclus in Rotterdam
• Breng de ervaringen van Rotterdam in bij de Staatssecretaris Cultuur Gunay Uslu in verband met stelselherziening;
• Beleg gevraagd en ongevraagd advies bij de Cultuurloods;
• Vraag de Cultuurloods het transitieproces op te starten en vorm te geven. Zorg hierbij voor een uitvoeringsstrategie.

Voor de lange termijn geldt dat transitie de nodige tijd kost en veel vraagt van betrokken partijen. De inschatting is dat dit niet te realiseren is in één collegeperiode. Tegelijkertijd is het belangrijk om wel snel te starten met het vaststellen van een uitvoeringsstrategie met alle betrokkenen. Anders komt de transitie niet van de grond.

Voor dit totale proces voor de korte en lange termijn, wordt in dit rapport een nieuw fenomeen geïntroduceerd: de hierboven genoemde Cultuurloods. De Cultuurloods kan gezien worden als de kwartiermaker van het ecosysteem. Het is een functionaris die wordt gefinancierd door zowel de gemeente als de culturele sector (krachtenbundeling moet leiden tot gezamenlijk investeren), hij/zij heeft een onafhankelijke en vertrouwelijke positie in het ecosysteem en kan zich gevraagd en ongevraagd verhouden tot iedere speler in het ecosysteem (inclusief onafhankelijke advisering). De Cultuurloods betreft in dit rapport een tijdelijke functie voor (in principe) 2 jaar.

De Cultuurloods werkt langs 3 sporen:

1. Kennis verzamelen en omzetten naar (deel)adviezen (passend binnen het ecosysteem);
2. Deskundigheid inrichten samen met de afdeling Cultuur voor de cultuurplansystematiek;
3. De rol van kwartiermaker spelen in het te vormen ecosysteem

Elk advies wordt door de Cultuurloods opgesteld in overleg met het kernteam. Het kernteam vormt de ruggengraat van het ecosysteem en bestaat uit spelers die een dragende en strategische rol kunnen vervullen voor de krachtenbundeling binnen en samenhang van het ecosysteem. Met de komst van een kernteam en een Cultuurloods krijgt de collectieve organisatiekracht verder vorm. Deze is randvoorwaardelijk voor het cultureel ‘ecosysteem’.

Het succes van een collectieve uitvoeringsstrategie is inherent aan samenwerking. In dit rapport wordt gesproken over de interconnectiviteit. Dat gaat verder dan ‘gewoon’ samenwerken. Het betekent nog meer de verbinding aangaan met elkaar, maar ook met andere sectoren en domeinen, waaronder vastgoed, economie en het sociaal domein. Dit betekent werken vanuit de veerkracht van Rotterdam en de Rotterdammer, van daaruit de verschillende waarden van cultuur definiëren en doorvertalen naar een georkestreerde inzet van het cultureel ecosysteem.

Wat daarvoor nodig is:

• Definieer wat Rotterdam en Rotterdammers nodig hebben in relatie tot veerkracht;
• Definieer en werk de waarden van cultuur uit in relatie tot een veerkrachtig Rotterdam;
• Werk uit wat vervolgens nodig is voor een goed functionerend cultureel ecosysteem;
• Richt het ecosysteem vanuit dit perspectief in;
• Creëer een backbone die kan coördineren en support kan geven

Thema’s die belangrijk zijn om op te pakken:

• Inrichten ecosysteem vanuit gezamenlijke backbone. Verbindingen binnen en buiten sector leggen
• Een gecoördineerde strategie ten aanzien van alle geldstromen in de sector; draai maken van subsidie naar investering
• Uitwerking relatie cultuur en resilience
• Inrichten van cultural intelligence
• Financiering op collectieve impact
• Integrale visie en aanpak op de culturele ruimte (fysiek en online aanwezigheid cultuur in relatie tot vastgoedbeleid en maatschappelijk rendement cultureel vastgoed, samenhang geldstromen)

Bent u benieuwd hoe wij deze opdracht hebben uitgevoerd? Ga dan naar (link) en krijg zo toegang tot het volledige samenvattingsdocument.

Vragen? Neem contact op met:

Maarten Crump (06-55757628 / m.crump@alignmenthouse.nl) Maarten Crump

Bas Pietersen (06-51120333 / b.pietersen@alignmenthouse.nl) Bas Pietersen