Wat hebben een gibbon en een openbare bibliotheek met elkaar te maken?

De afgelopen weken was ik op bezoek bij verschillende openbare bibliotheken in het land. Ik leerde onder andere van Albert Kivits van de Bibliotheek Eindhoven, Marina Polderman van ZB Bibliotheek van Zeeland, Rixt Heegsmaen Arjen Brander van Bibliotheken Mar en Fean hoe hun zoektocht eruitziet op weg naar de bibliotheek van morgen. In jargon van de Netwerkagenda gaat het dan over de ‘robuuste lokale bibliotheek’. Wat is dat en hoe word je er een?

Het viel mij op dat gemeenten langzamerhand de teugels weer aantrekken en waar voor hun geld willen. Mogelijk als voorbode van het beruchte ‘ravijnjaar’ in combinatie met de zorgplicht in de nieuwe WSOB. Wat is immers een zorgplicht met nul euro? Zo worden er bijvoorbeeld productenboeken uit de kast gehaald als instrument om te kunnen sturen op maatschappelijk rendement van de gemeente-euro.

Bibliotheken en gemeenten zijn zich door alle spuks en andere bestaande of nog te verwachten incidentele geldstromen aan het wentelen in een hoop bureaucratie. Alles voor verantwoording van de goede zaak. Iemand zei in deze interactie met gemeenten: “Gemeenten zijn niet gewend dat je terugpraat”. Dat vond ik een interessante en relevante constatering. Ik heb het inmiddels bij verschillende organisaties in verschillende sectoren getoetst. Het is een behoorlijk herkenbaar beeld: systeemdruk die tot eenrichtingsverkeer en formatdwang vanuit de financier leidt. De systeemdruk op gemeenten is ook enorm. En dat in combinatie met de krapte op de arbeidsmarkt, verklaart een hoop.

Luisteren is belangrijk om samen verder te komen. Terugpraten geldt natuurlijk ook voor de bieb en de inwoner. Van inwoners kan je veel leren. Zeker in combinatie met onderzoeken die je op een presenteerblaadje krijgt.

James Birdle laat in ‘Manieren van Zijn’ zien dat wij ons beeld over intelligentie gevormd hebben vanuit ons eigen perspectief. Wat wij intelligent vinden als mens, is de maat der dingen geworden. Daarom hebben we decennia lang gedacht dat chimpansees veel intelligenter zijn dan gibbons, omdat de eerste apensoort wel een zijn hoofd zit als die een vlek ziet op zijn voorhoofd die is aangebracht tijdens verdoving en de laatstgenoemde soort niet. Het verhaal blijkt anders in elkaar te zitten en heeft er onder andere mee te maken dat chimpansees net zoals mensen een horizontaal leven leiden en gibbons verticaal georiënteerd zijn. We zien intelligentie van onze omgeving over het hoofd, als we onszelf als maat der dingen nemen.

Vandaag kwam de WRR met een essay waarin zij stelt dat meer grip op het eigen leven het maatschappelijk onbehagenvermindert.

Bibliotheken zijn bezig met convenanten, certificeringen, spuk’s, subsidies en ga zo maar door. Het systeem waarin zij dat doen vergt veel inzet en aandacht. Bibliotheken willen impact maken. ToC’s worden opgesteld. Een certificering, ToC of productenboek kan van waarde zijn mits de kwaliteit van de inzet niet over het hoofd wordt gezien en betrokken wordt in de afspraken die gaan over de inzet van bibliotheken. Hoewel kwaliteit doorslaggevend is voor impact, krijgt het niet de aandacht die het verdient. Kwaliteit begint bij naar beneden luisteren en terugpraten naar boven. Of zoals Birdle stelt met de vraag: “Hoe is het om jou te zijn?”, met als eventuele WRR-vervolgvraag : “Hoe zit het met jouw grip op het leven?” Pas dan komt ook de gibbon in de bieb

Aan het einde van mijn bezoek in Middelburg, bezocht ik met Marina de schatkamer van de ZB. De laatste aanschaf was bovenstaande bijbel, die de schepen van de VOC-kamer Zeeland meekregen. Elke ochtend en avond werd de bemanning hieruit voorgelezen. Voor de liefhebber: het gaat hier om commentaar op de Heidelbergse catechismus. Dat hiervoor gekozen werd, zal een goede reden hebben en laat zien dat “Hoe is het om jou te zijn?” een cruciale vraag is om te stellen om te achterhalen of de bijbel voldeed aan de betreffende ToC…